Een slimme stad in 10 stappen

Minder sluipverkeer, meer fietsers en voetgangers aan de schoolpoort, minder last van sluikstorten, een lagere elektriciteitsrekening voor de openbare verlichting, altijd plaats voor kortparkeren. De kans is groot dat er al een of meer projecten voor lopen in uw stad of gemeente. Maakt u daarbij al gebruik van sensoren, camera’s die geanonimiseerd registreren, geautomatiseerde processen en een overzichtelijk dashboard met stand van zaken op uw pc? Als het van ons afhangt, is dit geen verre toekomstmuziek. Van het kleinste dorp tot de grootste metropool. Slimme steden van elk formaat, dat is ons credo.

Wat is een slimme stad en ook, wat is het niet? Hoe wordt uw stad of gemeente er een? Daarmee willen we u helpen. We bieden u daartoe een concreet en toegankelijk tienstappenplan met praktisch advies zodat u vlot en efficiënt van start kan om een slimmere stad te worden.

Algemeen directeur van MyCSN, Luc Van Maldeghem: “Er wordt veel gesproken over smart cities en de voordelen ervan. Steden en gemeenten zijn absoluut vragende partij, maar het is nog niet eenvoudig genoeg om ermee aan de slag te gaan. Wij willen het iedereen gemakkelijker maken om te starten en gefaseerd een slimme dienstverlening uit te bouwen.”

Wat is een slimme stad?

Een slimme stad of gemeente is een stad die de levenskwaliteit voor haar burgers verhoogt door geavanceerde IT-systemen in te zetten voor een efficiënter beheer en bestuur. Recente technologie biedt ons extra mogelijkheden om die betere wereld te bouwen. We zetten data om in steeds meer complete en betrouwbare informatie, wat op zijn beurt leidt tot beter onderbouwde beslissingen, een hogere productiviteit en de mogelijkheid om onmiddellijk tot actie over te gaan wanneer dat nodig is. Maar, een slimme stad is veel meer in dan een stad die investeert in technologie.

Gewoon er wat technologische innovatie tegenaan gooien, is niet zo’n goed idee. Steden en gemeenten moeten vooral weten wat hun uitdagingen zijn. Leg bijvoorbeeld een top drie van die uitdagingen vast, kies de prioriteiten op lange termijn en stel daar meetbare doelen tegenover. Een slimme stad is een stad die in de eerste plaats werkt aan de verbetering van de leefbaarheid. Technologie is een middel om dat te bereiken. Een stad of gemeente met technologie is dus niet noodzakelijk een slimme stad. Het achterliggende idee, de vooropgestelde doelstellingen en de integratie van die slimme technologieën die u kiest, zijn van groter belang.

Een slimme stad in 10 stappen

U wil de CO2-uitstoot verlagen, de mobiliteit optimaliseren, de veiligheid verhogen, de lokale economie steunen, uw administratie stroomlijnen,… noem maar op. Dat zijn de typische uitdagingen die telkens in de meerjarenplannen opduiken. De gegevens die u hierbij verzamelt, kunnen helpen bij deze vraagstukken. Hoe u dan precies optimaal gebruik maakt van uw gegevens om een meer leefbare omgeving te creëren, is niet altijd even duidelijk.

Om u te begeleiden tijdens uw digitale reis naar een slimmere stad, sommen we tien stappen op.

Stap 1: Onderzoek welke slimme stad uw burgers willen

De inwoners van een stad of gemeente beschouwen de overheid als de belangrijkste verantwoordelijke om een slimme stad uit te bouwen. De ogen zijn op u gericht, maar het betekent niet dat uw burgers passief zitten te wachten tot u eigenhandig beslissingen neemt en uitvoert. Burgers zijn zeer bereidwillig om actief mee te werken aan smart city-initiatieven voor hun eigen stad of gemeente, zelfs wanneer ze er geen persoonlijk voordeel uithalen.

Wilt u een slimme stad bouwen? Betrek dan op de eerste plaats uw burgers in het proces. Een slimme stad of gemeente voor de inwoners en door de inwoners. Het is noodzakelijk om de wensen van uw burgers voorop te stellen, dus plaats uzelf in de schoenen van uw medeburgers. Waar liggen de inwoners van wakker? Waarop zitten ze te wachten? Wat willen ze graag veranderd zien om de leefbaarheid van uw stad of gemeente te verbeteren? Door eerst de uitdagingen van uw stad of gemeente zo correct mogelijk in te schatten, kunt u een effectiever, succesvoller beleid voeren. Pas in een later stadium kunt u uw technologie daarop afstemmen.

Stap 2: Leg doelstellingen vast

Mobiliteit en leefbaarheid komen heel vaak terug als de belangrijkste wensen. Laat de doelstellingen van uw smart city-projecten en het succes ervan echter niet alleen afhangen van uw buikgevoel. Wil u echt te weten komen wat er leeft in uw stad? Beperk u dan niet tot een informele bevraging van uw persoonlijke kringen. Hoewel veel steden en gemeenten met dezelfde problematiek hebben te kampen, kan u ook aan de slag gaan met focusgroepen, enquêtes en diepte-interviews om meer objectieve informatie te proberen verzamelen. Maak daarna een top drie van de grootste uitdagingen en leg vast met welke meetbare doelen u die het hoofd kan bieden.

Stap 3: Breng uw digitale maturiteit in kaart

U weet intussen welke richting u wil uitgaan. Nu kan u concreet verkennen hoe uw stad of gemeente slimmer kan worden. Om een duidelijk en realistisch perspectief te krijgen op uw mogelijkheden, is het nodig om een zorgvuldige stand van zaken op te meten. Vraag u zich daarbij af hoe uw huidige IT-omgeving eruitziet, wat de geplande IT-investeringen zijn, welke plannen heeft u of anderen uitgestippeld hebben voor de digitalisering van uw stad? Welke smart city-projecten lopen er momenteel, welke projecten zijn al uitgevoerd en welke projecten zitten nog in de planning? Verzamel zo veel mogelijk concrete informatie en doe daarbij eventueel een beroep op extra experts.

Deze stap lijkt voor sommigen zodanig voor de hand liggend of voor anderen juist overbodig, dat hij vaak wordt overgeslagen. Nadenken over de actuele digitale status van uw stad of gemeente – en die ook vastleggen, zorgt ervoor dat alle informatie voor iedereen beschikbaar is. Wanneer u weet waar de technologische fundamenten van u stad liggen en hoe die eruitzien, kunt u bouwen aan uw smart city-projecten en verhoogt u de slaagkansen.

Wilt u een slimme stad bouwen? Betrek dan op de eerste plaats uw burgers in het proces. Een slimme stad of gemeente voor de inwoners en door de inwoners. Het is noodzakelijk om de wensen van uw burgers voorop te stellen, dus plaats uzelf in de schoenen van uw medeburgers. Waar liggen de inwoners van wakker? Waarop zitten ze te wachten?

Stap 4: Bepaal wie wat doet

De vierde stap om een succesvol te werken, lijkt even vanzelfsprekend als de vorige. Toch is ook deze stap broodnodig. Namelijk, wie zit er in uw team, wie is er beschikbaar om samen te werken aan uw smart city-projecten? Bepaal wie essentieel is om aan dergelijk projecten te werken. Het is zo goed als zeker dat u niet alles zelf kan doen. Zal u medewerkers aanwerven of tijdelijk inhuren? Zal u samenwerken met een leverancier? Voor wie kiest u dan?

Naast weten met wie u zal samenwerken, is het belangrijk om na te denken wat er moet gebeuren en wie daar zal voor instaan. Sta op voorhand stil bij een gedetailleerde projectplanning en taakverdeling. Wie zorgt voor de opvolging en coördinatie? Wie is het aanspreekpunt voor uw smart city-projecten? Wie heeft de eindverantwoordelijkheid voor welke fases en wie voor het volledige project?

U kiest toch ook voor een slimme stad?

Het is mogelijk dat u er nog niet helemaal van overtuigd bent dat uw stad of gemeente een smart city hoort te worden. Misschien heeft u bedenkingen over hoe technologie het leven van u en uw medeburgers effectief beter maakt. Hoe zit het bijvoorbeeld met ieders privacy? Kost die innovatieve technologie bovendien geen handenvol geld, terwijl het effect misschien nauwelijks merkbaar kan zijn? Met goed voorbereide en meetbare proefprojecten kan u het grootste deel van de twijfel wegnemen.

De voordelen van een slimme stad

Stap 5: Bedenk hoe u uw doelstellingen zal bereiken

Ontdekken wat de belangrijkste uitdagingen van uw stad of gemeente zijn, wat u concreet wil bereiken, evalueren welke middelen u tot uw beschikking heeft: u bent halfweg. Nu is het zaak om het om te zetten in een praktisch plan. Steek in deze fase de koppen samen en laat de creativiteit de vrije loop. Laat u eventueel bijstaan door een partner die gemakkelijker een meer algemeen zicht kan bewaren om een degelijk ontwerp voor uw smart city-project te ontwikkelen, een oogje in het zeil houdt voor bepaalde struikelblokken of aandacht schenkt aan minder voor de hand liggende opportuniteiten.

Denk aan welke lessen er zijn getrokken uit eventueel voorafgaande smart city-projecten, of hoe u individuele systemen kan samenbrengen en optimaal gebruiken. Ga op zoek naar scenario’s die een meerwaarde bieden voor u en uw burgers. Aan de hand van uw huidige IT-infrastructuur, uw beschikbare middelen en uw problematiek kan u eerste aanzet uitwerken die een antwoord biedt op uw vragen.

Jan Geukens, technisch directeur van MyCSN: “Het MyCSN dataplatform is ontworpen als een soort gereedschapskist, zeg maar. Dankzij de verschillende modules kunnen we dus heel snel prototypes en proefprojecten creëren, concepten testen en digitale oplossingen implementeren, met de mogelijkheid om in een latere fase de projecten te doen groeien of extra functies toe te voegen. Dat kan op maat van elke stad of gemeente, van metropool tot gehucht.”

1 + 1 = ?

Gegevens analyseren en hergebruiken

Door uw gegevens te analyseren, krijgt u inzicht in hoe bepaalde gegevensstromen vanuit verschillende domeinen elkaar versterken en dus kunnen dienen voor meerdere toepassingen. Voor de slimme aansturing van uw openbare verlichting verzamelt u via ANPR-camerabeelden gegevens over het aantal en type passanten (voetgangers, fietsers, auto’s, bestelwagens). Wij kunnen bekijken of de output van diezelfde gegevensbron ook ergens anders kan worden gebruikt, bijvoorbeeld om de luchtkwaliteit te verbeteren op plaatsen waar meer verkeer passeert of om te kijken waar er beter kan worden omgegaan met geluidsoverlast.

Gegevens uitwisselen

Om uw gegevens maximaal in te zetten, kunt u uw gegevensstromen bovendien beschikbaar maken voor externe partijen via een realtime platform zoals dat van MyCSN. Dat kan openbaar of misschien tegen betaling. Een passantentelling kan bijvoorbeeld de politie helpen om veiligheid te garanderen bij grote evenementen. Hoe meer gegevens u heeft, hoe beter u de analysemodellen kunt trainen. Dankzij zogenaamde deep learning-modellen en historische gegevensstromen – data die teruggaan in de tijd, zoals bijvoorbeeld de parkeerbeschikbaarheid van een parkeergarage – kan u voorspellingen doen over toekomstige scenario’s. Zonder u te vervelen met de technische details, zijn de mogelijkheden van betrouwbare en vlotte gegevensuitwisseling bijna eindeloos. Zo haalt u, en mogelijk ook andere partijen, het meeste uit de verzamelde gegevens.

Stap 6: Maak een plan van aanpak

Eens het basisontwerp voor uw slimme stad-project op tafel ligt, is het tijd om een actieplan of een zogenaamde roadmap uit te werken waarin wordt bepaald hoe en wanneer u uw gekozen doelen concreet zal verwezenlijken. Dat is misschien gemakkelijker gezegd dan gedaan. Goede afspraken maken goede vrienden; het is dus belangrijk om duidelijk te definiëren wat u wil bereiken, hoe dat zal gebeuren en hierover helder te communiceren met alle betrokken partijen. Door samen een concrete tijdslijn en een financiële planning op te stellen, kunt u uw doelstellingen beter afbakenen.

Het is ook belangrijk om te waken over de technische en economische haalbaarheid van uw projecten, door oog te hebben voor mogelijke struikelblokken die het succes van uw projecten kunnen ondermijnen.

Een fundamenteel onderdeel van de slimme stad is zonder twijfel de verzamelde gegevens. Waar en hoe zal u gegevens verzamelen, opslaan, beheren en bij voorkeur analyseren, plus eventueel uitwisselen? Voldoet u aan alle wetgeving ter zake en zijn de verzamelde gegevens voldoende veilig? Hoe persoonlijker de informatie, hoe sceptischer mensen hier tegenover staan. Dankzij de expertise en ervaring van smart city-partners kunt u gekende valkuilen gemakkelijker vermijden.

Stap 7: Ontwerp en test een prototype van uw project

Met de blauwdruk voor uw slimme stad (stap vijf) en het actieplan (stap zes) in de hand, is het tijd om de theorie in de praktijk om te zetten met een prototype, al dan niet in samenwerking met experts. Het is handig om te kiezen voor technologie die een zekere flexibiliteit biedt. In vele gevallen zal u niet met één smart city-project maar met meerdere projecten tegelijk bezig zijn. Bovendien zullen sommige van uw projecten er nu anders uitzien dan over vijf jaar. Bij voorkeur hoeft u dan niet telkens opnieuw technologische keuzes te maken.

Proof of Concept

Jan Geukens, technisch directeur bij MyCSN: “We hebben ons dataplatform zo ontworpen dat we onze klanten een hele set aan modulaire bouwblokken en diensten kunnen aanbieden, zoals verschillende connectiviteitsmogelijkheden, realtime dashboards, tijdreeksenrapportering, geavanceerde analyses en ¬– last but not least – een gebruiksvriendelijke workflowmodule voor prototypering en het testen van projecten. Een soort gereedschapskist, zeg maar. Dankzij de verschillende modules kunnen we dus heel snel prototypes en proefprojecten creëren, concepten testen en digitale oplossingen implementeren, met de mogelijkheid om in een latere fase de projecten te doen groeien of extra functies toe te voegen. Dat kan op maat van elke stad of gemeente, van metropool tot gehucht. We starten altijd met de modules die onze klant nodig heeft. Daardoor kunnen steden snel en betaalbaar een betere dienstverlening opzetten voor hun burgers en bedrijven.”

Minimaal werkend product

Zodra het werkende prototype er is, kunt u beginnen met gegevens te verzamelen – datastromen vanuit sensoren, applicaties en andere, contextuele data zoals weersvoorspellingen. Afhankelijk van de opstelling en uw behoeften kijkt u waar we het concept eventueel kunnen verfijnen en overleggen of het prototype voldoet aan uw verwachtingen. Met deze inzichten bouwt u verder aan een zogenaamd minimum viable product (MVP) om in dienst te zetten.

De lancering van de projecten was belangrijk, maar het gaat erom dat u uw beleidsdoelstellingen probeert te behalen. Wanneer uw smart city-project up-and-running is, blijft het dus van belang om te evalueren of alles naar behoren verloopt.

Stap 8: Lanceer en laat uw project groeien

Eenmaal uitgebreid getest, maakt u alles gereed om uw smart city-project te lanceren en het te integreren in uw infrastructuur en uw werking. Dat doet u initieel het beste in beperkte omvang, bijvoorbeeld door sensoren in een of twee wijken te installeren. De lancering van uw nieuw smart city-project is een kritieke stap omdat het mogelijk gepaard gaat met integratie-uitdagingen. Het is aan te raden om na te denken over noodzakelijk garanties en welke risico’s aanvaardbaar zijn. Het juiste ontwerp, de technische architectuur en de implementatie zijn cruciaal voor succes.

Naast de technische component van uw slimme stad, is er ook het menselijke gedeelte. Met de lancering van uw smart city-project is de kans reëel dat de structuur van uw organisatie verschuift, een bepaalde werkwijze verandert, of beide. Het is van belang om op die veranderingen te anticiperen door vooraf te bepalen wie door uw smart city-project zal worden beïnvloed. Informeer hen zeker voldoende.

Breng de betrokken partijen tijdig op de hoogte om een optimale kennisoverdracht te waarborgen door een promotieplan op tafel te leggen. Zo’n plan kan bestaan uit een interne kick-off, opleidingen en best practices, verantwoordelijken aanduiden en evaluatiemomenten inlassen. Eens dit goed zit, kan u het project breder beschikbaar te maken. Dat kan door bijvoorbeeld meer wijken online te brengen of de applicaties voor meer burgers of medewerkers toegankelijk te maken.

Stap 9: Evalueer

De lancering van de projecten was belangrijk, maar het gaat erom dat u uw beleidsdoelstellingen probeert te behalen. Wanneer uw smart city-project up-and-running is, blijft het dus van belang om te evalueren of alles naar behoren verloopt. Als dat niet het geval is, zijn alle geleverde inspanningen en investeringen tevergeefs.

Bepaal op basis van gemeten resultaten, verbeterpunten en successen welke doelen zijn behaald en welke nog niet. Bekijk waar uw project kan worden bijgestuurd om de doelen toch te halen, durf terug te keren naar stap 2 en overweeg of u misschien uw doelstellingen moet aanpassen.

Stap 10: Optimaliseer uw project

Afhankelijk van de mate waarin uw smart city-project voldoet aan uw verwachtingen of wanneer uw ambities zijn gegroeid, kunt u optimaliseren of uw project verder afstemmen op uw doelen. Daarvoor keert u het beste terug naar stap 6 voor een vernieuwde versie van uw plan van aanpak.